Tematyka skupiała się na epigenetycznym dziedziczeniu traumy, transgeneracyjnej traumie niemowląt oraz wpływie wczesnych relacji na przeżycia traumatyczne dzieci. Zaprezentowano również zaawansowane technologie w neurorehabilitacji dziecięcej z zastosowaniem sztucznej inteligencji, robotów oraz komórek macierzystych.
Z uwagi na to, że wykład poświęcony był epigenetyce, warto na wstępnie wyjaśnić czym ona jest. Słowo „epigenetyka” pochodzi z połączenia dwóch słów „epi” – poza czymś, w dodatku oraz „genetyka”. Epigenetyka zajmuje się zmianami funkcji genów, które zachodzą niezależnie od zmian w sekwencji DNA. Część chorób spowodowanych jest zmianami epigenetycznymi, czyli takimi, które zmieniają ekspresję genów, powodując mimo braku zmian w sekwencji DNA choroby. Są to właśnie choroby epigenetyczne.
Z badań przytoczonych przez Prof. Dr hab. n. med. Jadwiga Jaśko – Ochojską wynika, że po II wojnie światowej na PTSD (zespół stresu pourazowego) na świecie cierpiało ok 5-10% społeczeństwa, a w Polsce ten odsetek wynosił aż 29%. Obecnie na świecie na PTSD cierpi ok 10% ludności, w Polsce 20% osób. Przyczyną takiej różnicy może być nieprzepracowana, transgeneracyjna trauma jeszcze z czasów II wojny światowej.
Z uwagi na silne traumatyczne doświadczenia potomkowie masakry w Rwandzie, potomkowie ocalałych z zamachu na World Trade Center, potomkowie ocalałych w wojnie w Demokratycznej Republice Konga mają zmienioną ekspresje genów. Z badań przeprowadzonych w powyższych grupach wynika, że w zależności od tego, którego genu dotyczy jego ekspresja, dzieci objęte badaniami okazały się być bardziej podatne na lęki, wybuchy agresji, różne choroby. Miały zmniejszoną masę urodzeniową lub niższe stężenie kortyzolu, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia PTSD w przyszłości. Według badań zmiany w ekspresji genów wpływają również na komórki w układzie odpornościowym.
U dzieci maltretowanych zmiany metylacji utrzymują się przez całe życie i wpływają na zdrowie psychiczne i fizyczne. Zmiany epigenetyczne wykryto u osób agresywnych, antyspołecznych i impulsywnych. Według przytoczonych badań wynika, że agresja i lęk u dzieci mogą mieć epigenetyczną przyczynę, a nie wynikać z charakteru dziecka.
Okazuje się, że istnieje związek pomiędzy stresem ojca we wczesnym okresie życia a rozwojem mózgu jego dziecka. Im większy skumulowany stres u ojca, tym większe zmiany w ciele modzelowatym noworodka.
W naszym ciele istnieje pamięć komórkowa, w której przechowywane są wspomnienia. Pamięć ta zwana jest również pamięcią metaboliczną lub epigenetyczną. Jeżeli zadziałamy bodźcem na komórkę, to powstanie zmiana epigenetyczna. Jeśli powtórzymy ten sam bodziec po dłuższym czasie, to reakcja będzie silniejsza. W przestrzeni genów znajduje się kohezyna, która ma wpływ na regulację ekspresji genów.
Autorzy badań przytoczonych podczas wystąpienia twierdzą, że jeśli uda się modyfikować ilość kohezyny, to uda się opracować skuteczne sposoby zwalczania cyklicznych infekcji lub nawrotów chorób nowotworowych.
Każda myśl, każde uczucie zmienia epigenom i ma wpływ na zdrowie i poczucie szczęścia. Wyniki badań przytoczonych przez prelegentkę potwierdzają, że szczęście ma korzystny wpływ na zdrowie fizyczne, a śmiech ma korzystny wpływ na ekspresję genów. Aktywności takie jak medytacja zmniejszają cierpienie psychiczne i sprzyjają dobremu samopoczuciu. Zarówno medytację jak i jogę można uznać za interwencję terapeutyczną w leczeniu znacznych zaburzeń depresyjnych.
Poprzez uruchamianie pozytywnych emocji dochodzi do poprawy samopoczucia, lepiej funkcjonuje układ autoimmunologiczny i ośrodkowy układ nerwowy. Nowy raport WHO mówi, że interwencje oparte na sztuce mogą pomóc w walce z chorobami niezakaźnymi – od chorób układu krążenia, po nowotwory. Badania wykazują, że zachwyt nad dziełem sztuki może zmniejszyć ból.
Redukcja stresu poprzez relaksację może pomagać w wielu przypadkach chorobowych. Pod wpływem relaksacji w genach odpowiedzialnych za stan zapalny i szybkość regeneracji komórek dochodzi do korzystnych zmian epigenetycznych.
Według prelegentki możliwy jest korzystny epigenetyczny cykl społeczny. Aby miał on miejsce, należy stosować techniki radzenia sobie z traumą i stresem, być aktywnym ruchowo oraz zdrowo się odżywiać.
Korzystna zmiana w ekspresji genów wśród jednego pokolenia, to kolejne pokolenie z korzystną zmianą w ekspresji genów, co będzie się przekładało na pozytywne zmiany w społeczeństwie – m.in. zmniejszenie ilości przemocy, wzrost empatii, zmniejszenie poczucia lęku.
Autor: Kaja Jachimska, psycholog dziecięcy
_
Artykuł powstał na podstawie wystąpienia Prof. Dr hab. n. med. Jadwigi Jaśko – Ochojskiej podczas konferencji „Siła Więzi” organizowanej w Warszawie)
